Asimetrik Bilgi, Ters Seçim ve Sinyal…
George Akerlof.
Nobel ödüllü iktisatçı.
Asimetrik Bilgi teorisini “The Market For Lemons” isimli makalesi ile literatüre kazandıran bilim adamı.
Özetle şunu söylüyor:
“Alıcı, otomobillerin kalitesini satıcı kadar bilemez. Bu yüzden kalite ayrımı yapmaksızın ortalama bir fiyat ödemeye meyillidir. Hal böyle olunca kaliteli otomobil değerini bulamazken kalitesiz otomobil hak ettiğinden fazla para eder. Kaliteli otomobil satıcısı ‘madem değerini bulmuyor ben de satmıyorum’ deyip ortamdan çekilince piyasa kalitesiz otomobillere kalır. Alıcı da eksik bilgi yüzünden ‘Ters seçim’ yapar yani kalitesiz otomobile hak ettiğinden fazla para ödemiş olur.”
Asimetrik Bilgi nedeniyle ortaya çıkan bir başka mesele ise “Sinyal” olayıdır. İktisatçı Michael Spence’in çalışmaları sayesinde müşerref olduğumuz sinyal teorisi çalışan ile patron arasındaki bilgi asimetrisine dikkat çeker. Buna göre patron işe alacağı çalışanın kalitesini tam olarak bilemez. Çalışan bu durumdan istifade ederek kendisini fark ettirmek için patrona sinyal üstüne sinyal verir. Boş tenekenin sesi fazla çıkar misali, işe yaramaz tipler, sırf sinyal yetenekleri sayesinde en ballı işleri kapıverirler. Kaliteli çalışan ise ağırbaşlılığının cezasını işsiz kalarak çeker.
Patronların bu sinyaller ışığında verdikleri kararlar genelde çuvallama ile sonuçlanır.
Bu sefer yine iktisat alanında “Sinyal” durumuna alternatif olarak J. Stiglitz tarafından geliştirilen “ayırt etme” teorisi devreye girer. Sıtkı sıyrılan patron “başlarım arkadaş sizin sinyalinize. Yapılacak işler şunlardır. Şu işi yapan bu parayı alır, diğer işi yapan şu kadar kazanır, işinize gelirse” şeklinde kimsenin sinyaline bakmaksızın en baştan kesip atar. Bu durumda da çalışanın iyisine de kötüsüne aynı muamele yapılmış olur.
Davranışsal iktisat ilham isteyenler için müthiş bir alan. Çünkü ekonominin psikolojisi üzerine düşünmek matematikten öte imkanlar getiriyor beraberinde. Yeni başlangıçları zor kılan tam kanaat eksikliği… Ama kararlarınızı tecrübe analizi yaparak mayalamışsanız iş kolay… Yeniden konumlanma gerektiren alanlarda nokta atış tercih ihtiyacı belirginleşince neyi, nasıl ve en önemlisi kimlerle yapacağınızı işaretlerken asimetrik bilgi kaynaklı ters seçimlere, algı bozan sinyal ve sinyalcilere dikkat etmeli…
