Amerika ekonomik durgunluk istiyor
Artış hızını azaltmış da olsa, ABD Federal Merkez Bankası faiz artırmaya devam ediyor. Öyle görünüyor ki ABD mali çevrelerinin amacı, sadece kendi ülkelerinde değil ama tüm dünyada ekonomik durgunluk başlatmak.
4.üç aylık döneme faiz artışıyla giren ABD, Aralık ayını da faiz artışıyla geçirecek ve ülke ekonomisi yeni yıla sadece vites küçültmüş olarak değil ama frenine sonuna kadar basılmış olarak girecek. Uzmanlar bunun, 2023’ün ilk çeyreğinde, ABD ve onun ekonomisi tarafından (ithalat-ihracat bağlantısı sebebiyle) etkilenen ülkelerde ciddi bir durgunluk anlamına geleceğini söylüyor.
Durgunluk hiçbir ülkede arzu edilen bir şey değildir ancak halkları birinci derece ilgilendiren, gelecek yıl işlerini kaybedebilecekleri değil, bu ay evlerini arzu ettikleri gibi ısıtamayacakları, çocuklarını gerektiği gibi doyuramayacakları korkusudur. Nitekim, ABD’de anket üstüne anket yapılıyor ve hepsinde, görüşü sorulanlar hükümetin önceliği mutlaka enflasyona vermesini istediklerini söylüyor. Amerika ve AB ülkelerinde, enflasyonla mücadelede hükümetler ve işverenler “Halkı enflasyona ezdirmemek” gibi bir ilke gözetmedikleri için, maaşlara zam da yapılmıyor.
Yatırımın ve yeni üretim olanakları oluşturmanın, kredinin pahalanması sebebiyle durması talebi azaltır, fiyat düşüşü sağlanamasa bile bugünkü hızıyla artması önlenebilir. Kâğıt üstünde! Eski ekonomi kitaplarında! Oysa gerçek hayatta, hele 21’inci yüzyıl ekonomilerinde yatırımcı ve kartelleşmiş büyük üretici grupları kısa bir süre değil, yıllarca yatırım yapmasa, üretim çeşitliliğini ve miktarını artırmasa bile fiyatları indirmek zorunda değil. “Büyük şirketler” o kadar büyük ki “alan alsın!” tavrından kolay kolay vazgeçmezler, geçmeyeceklerdir de. “Durgunlukta enflasyon” (stagflation) konusu, ekonomi ders kitaplarına gireli nerede ise 40 yıl oldu.
ABD’nin adeta tekel olan elektrikli otomobil firmasının sahibi çöpe atar gibi 44 milyar dolara kendisine oyuncak sosyal medya platformu alıyorsa, ekonomik durgunlukmuş, talepte azalmaymış gibi verilere bakar mı sanıyoruz?
Ama ABD’de ve onun durgunluğa sürükleyeceği AB’de hayatın bugünkü gibi yüzde 6-7 enflasyonun verdiği ekonomik sıkıntılarla devam edeceğini de sanmamak gerekir. Durgunluk başladığında, çok yaygın olmasa bile şirketler kapanacak, dükkânlar kepenk indirecek ve işten çıkartmalar başlayacaktır. 1974-75 dönemindeki durgunluk sürecinde fiyatların artmaya devam etmesi halini hatırlayan Amerikalılar hâlâ hayattadır. Aynı acılı dönem geri gelecek. Ama bu kez bir iki yıllık bir sıkıntı, kolay bir müdahaleyle geçmeyebilir. 1974 durgunluğu, çok sınırlı sektörlerde ve sadece ABD’de görülmüştü. Şimdi bu kervana Avrupa da katılacak.
Hele ne zaman biteceği -bırakın bitmeyi, nerelere tırmanacağı- belli olmayan Ukrayna-Rusya savaşı da varken!
Burada ifade edilen görüşler, ABD’de de yaygın şekilde dile getiriliyor. Etkili ekonomi gazeteleri, dergileri, etkili ekonomi profesörleri, stagflation kelimesini sık kullanmaya başladılar. Faiz artışının yavaşlamasını olumlu karşılayanların da sayısı az değil.
