Boğazlar kapatılabilir mi? Rusya Ukrayna savaşında Türkiye boğazlarını kapatacak mı? Montrö boğazlar sözleşmesi maddelerine göre…
Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurmasının ardından çıkan çatışmalarda 5 Rus uçağı düşürüldü, 8 Ukraynalı öldü. Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasyl Bodnar’ın yardım talebi açıklaması gözleri Montrö boğazlar sözleşmesine çevirdi. Peki Boğazlar kapatılabilir mi? Rusya Ukrayna savaşında Türkiye boğazlarını kapatacak mı? Montrö boğazlar sözleşmesi maddeleri nelerdir? İşte yanıtları…
RUSYA UKRAYNA SAVAŞINDA TÜRKİYE BOĞAZLARINI KAPATABİLİR Mİ?
Rusya ile Ukrayna arasındaki gerginlik yerini savaşa bıraktı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Donbas’a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurdu. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, ‘Putin, Ukrayna’ya karşı geniş çaplı bir savaş başlattı. Ukrayna’nın barışçıl kentlerinde saldırılar sürüyor’ ifadelerini kullandı.
Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasyl Bodnar da Türkiye’den İstanbul ve Çanakkale boğazlarını Rus gemilerine kapatmasını talep ettiklerini dile getirdi. Ayrıca Moskova’ya yaptırımlar dayatılmasını istedi. Bodnar, ‘Hava sahasının, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının kapatılmasını istiyoruz. İlgili talebimizi Türk tarafına ilettik. Aynı zamanda Rus tarafına yaptırımlar dayatılmasını istiyoruz’ diye konuştu.
DÜN YAPTIĞI AÇIKLAMADA DA ‘BOĞAZLAR’ TALEBİNİ AKTARMIŞTI
Bodnar dün yaptığı açıklamada da, Ukrayna sınırları yakınlarındaki Rus savaş gemilerinin sorulması üzerine bu durumun Ukrayna için ‘büyük bir tehlike’ yarattığını ve Karadeniz’deki Rus varlığının ‘çok yoğun’ düzeyde olduğunu söylemişti.
Bodnar, ”Savaşın fiili halden öteye geçip geniş bir işgal ya da Ukrayna’ya karşı askeri bir adıma dönüşmesi durumunda Türkiye’den boğazların saldırgan ülke gemilerine kapatılmasını değerlendirmesini isteyeceğimize inanıyoruz” demişti.
Peki böyle bir şey mümkün mü? Türkiye boğazları kapatabilir mi? Montrö Sözleşmesi’ne göre Boğazlar’ın kontrolü Türkiye’de. İşte sözleşmedeki maddeler…
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ MADDELERİ
Montrö boğazlar sözleşmesi maddelerine göre Rusya Ukrayna savaşında Türkiye boğazlarını kapatabilir mi? sorusunun yanıtı;
Savaş Gemileri İçin Geçiş Rejimi
Barış Zamanında;
– Karadeniz’e kıyıdaş Devletler, bu deniz dışında yaptırdıkları ya da satın aldıkları denizaltılarını, tezgaha koyuştan ya da satın alıştan Türkiye’ye vaktinde haber verilmişse, deniz üslerine katılmak üzere Boğazlardan geçirme hakkına sahip olacaklardır. Söz edilen Devletlerin denizaltıları, bu konuda Türkiye’ye ayrıntılı bilgiler vaktinde verilmek koşuluyla, bu deniz dışındaki tezgahlarda onarılmak üzere de Boğazlardan geçebileceklerdir.Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizaltıların gündüz ve su üstünden gitmeleri ve Boğazlar’dan tek başlarına geçmeleri gerekecektir.
– Savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi için, Türk Hükümetine diplomasi yoluyla bir önbildirimde bulunulması gerekecektir. Bu ön bildirimin olağan süresi sekiz gün olacaktır; ancak, Karadeniz kıyıdaşı olmayan Devletler için bu süre onbeş gündür.
– Boğazlar’dan geçişte bulunabilecek bütün yabancı deniz kuvvetlerinin en yüksek toplam tonajı 15.000 tonu aşmayacaktır.
– Herhangi bir anda, Karadeniz’in en güçlü donanmasının (filosunun) tonajı sözleşmenin imzalanması tarihinde bu denizde en güçlü olan donanmanın (filonun) tonajını en az 10.000 ton aşarsa diğer kıyıdaş ülkeler Karadeniz donanmalarının tonajlarını en çok 45.000 tona varıncaya değin arttırabilirler. Bu amaçla, kıyıdaş her Devlet, Türk Hükümetine, her yılın 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz’deki donanmasının (filosunun) toplam tonajını bildirecektir; Türk Hükümeti de, bu bilgiyi, kıyıdaş olmayan diğer devletlerle Milletler Cemiyeti nezdinde paylaşacaktır.
– Bununla birlikte, Karadeniz kıyıdaşı olmayan bir ya da birkaç Devlet, bu denize, insancıl bir amaçla deniz kuvvetleri göndermek isterlerse, bu kuvvetin toplamı hiçbir varsayımda 8.000 tonu aşamaz.
– Karadeniz’de bulunmalarının amacı ne olursa olsun, kıyıdaş olmayan Devletlerin savaş gemileri bu denizde yirmi-bir günden çok kalamayacaklardır.
Savaş Zamanında;
– Savaş zamanında, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri yukarıda belirtilen koşullar içinde, Boğazlar’da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
– Saldırıya uğramış bir Devlete ve Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım antlaşması gereğince yapılan yardım durumları dışında savaşan herhangi bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi yasak olacaktır.
– Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan Devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, kendi limanlarına gitmek maksadıyla boğaz geçişi yapabilirler.
– Savaşan Devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar’da herhangi bir el koymaya girişmeleri, denetleme (ziyaret) hakkı uygulamaları ve başka SON DAKİKA herhangi bir düşmanca eylemde bulunmaları yasaktır.
– Savaş zamanında, Türkiye savaşan ise, savaş gemilerinin geçişi konusunda Türk Hükümeti tümüyle dilediği gibi davranabilecektir.
– Türkiye kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karsısında sayarsa, Türkiye savaş durumu geçiş rejimini uygulamaya başlayacak ancak; Milletler Cemiyeti Konseyi Türkiye’nin aldığı önlemleri 3’te 2 çoğunlukla haklı bulmazsa Türkiye bu önlemlerini geri almak zorunda kalacaktır.
