Zamlar ve EYT öncesi hükümete acil zincir marketler önerisi…

Bana “Sadece zincir marketler mi sorumlu ülkede hayat pahalılığı ve enflasyondan? Diğer meselelere, hükümetin yanlış ekonomik politikalarına odaklansana” diyenler var.

Okuyanlar, tanıyanlar bilir. Doğru bildiğimi söyler ve yazarım.

Evet, bu ülkedeki hayat pahalılığından ve yüzde 85’lik enflasyondan sadece zincir marketleri sorumlu tutamayız. Onların bu pahalılığın ve enflasyonun artmasındaki DOĞRUDAN PAYI, toplam parametreleri ele aldığımızda belki de yüzde 20-30’un üzerinde değildir. Ama DOLAYLI ETKİSİ çok yüksek.

Sebebi ise tüm piyasanın market zincirlerinin raflarına göre fiyat belirleme noktasında olmaları. Bakkal da, pazarcı esnafı da, üretici de, tedarikçi ve komisyoncu da, hal esnafı da; hepsi gözlerini market raflarına dikmiş durumda.

İşte bu yüzden zincir marketlerden ülkenin beklentisi, içinden geçtiğimiz şu sıkıntılı süreçte kârlarını maksimize etmeleri değil, ellerini taşın altına koyarak vatandaşın yanında olmaları. Ama bunu göremedik maalesef. Belçika’da, Fransa’da zincir marketler fiyatlarını temel gıda maddelerinde dondururlarken bizdekiler ise zam üstüne zam yapıp vatandaşın burnundan fitil fitil getirdiler. On milyarlara varan kârlılıklara ulaştılar.

Ancak bunu yaparken serbest piyasanın öngördüğü rekabet koşulları içinde hareket etselerdi yine diyecek bir şey bulamayabilirdik belki ama raflardaki fiyatları diğerleriyle birlikte, iş birliği içinde KARTELLEŞEREK güncellemeleri, sürekli etiket değiştirmeleri bardağı taşıran damla oldu.

Bunu biz söylemedik. Rekabet Kurumu 1,5 yıla yaydığı, tüm yasal süreçlere uyarak yürüttüğü soruşturmanın neticesinde beş büyük zincir marketin tüm yazışmalarını, haksız rekabet yaratacak şekilde ortak davrandıklarını iç yazışmalarını ele geçirerek, WhatsApp yazışmalarını elde ederek ispat etti. Hepsine birden KARTEL SUÇUNDAN 2,7 milyar lira ceza kesti.

BİR ÇİKOLATA FİRMASININ ZİNCİR MARKETLERDEN ŞİKÂYETİ

Geçtiğimiz 6-7 Aralık tarihinde 20 tedarikçi firma ve zincir market hakkında yine Rekabet Kurumu tarafından yürütülen soruşturmaların savunmaları vardı. Savunmaların bazıları gizli olarak yapıldı ama çoğunluğu online ve kamuoyuna açık olduğu, vatandaşın izleyip bilgi almasına fırsat verildiği için ben de izledim. Orada konuşan Şölen Çikolata Gıda Sanayii adlı firmanın yetkilisinin söyledikleri ve paylaştığı belgeler çok çarpıcıydı. Şölen o Kartel Suçu’na konu olan WhatsApp yazışmalarını paylaştı. Aşağıda onlardan birkaçını paylaştım. Adeta ibret vesikaları. Rekabet Kurumu’nun şu anda mahkemede olan soruşturma dosyasından görülecektir ki bu yaşadığımız hayat pahalılığı, yalnızca üretim maliyetlerinin artışından kaynaklı değil. Günlerdir yazıyorum, zincir marketler aynı zamanda Avrupa’da üst sınırı yüzde 30 olan Private Label, yani marketin kendi özel ürünü oranı yüzde 70’i buluyor. Şölen firmasının yetkilisi de “Eğer ihracat yapmasaydık Türkiye’de bu zincir market uygulamalarıyla batardık. Private Label ürünleri raflarda en ön sıralara koyup bizim ürünlerimizi görünmez yerlere yerleştiriyorlar” diyerek şikâyette bulunuyordu.

HÜKÜMET MEMUR, ASGARİ ÜCRETLİ VE EMEKLİNİN MAAŞI ARTINCA GELECEK SUNİ ZAM YAĞMURUNA HAZIR MI?

Geçtiğimiz hafta Ticaret Bakanlığı’nın yayınladığı bir yönetmeliğe göre, zincir mağazalar satışa sundukları ürünlere ilişkin verileri Ticaret Bakanlığı’nın sistemine aktaracak. Bu düzenlemeyle, rekabet şartlarının oluşması ve tüketicinin fiyat karşılaştırması yapabilmesi amaçlanıyor. Yani hangi markette hangi ürün kaç lira görülebilecek vatandaş tarafından. Çünkü bu veriler kamuya açık olacak.

Doğru ama çok geç kalınmış yönetmelik. Ne yazık ki bakanlık bu tür konularda geride kalıyor hep.

Ama şu anda bir yandan asgari ücret için toplantı üstüne toplantı yapılıyor. Bir yandan EYT hazırlıkları var, diğer yandan Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’nin ifade ettiği biçimiyle “fakir fukara” olan emekliler ve memurlar zam beklentisi içinde. Devlet işverenin cebinden çıkacak asgari ücrete bonkör ama kendi ücret verdiği emekliye ve memura hadi cimri demeyelim ama bir hayli tutumlu. 9/1. dereceden bir öğretmenin 8 bin 500 lira net maaş alması olacak şey değil.

MARKETLER ÜCRET ARTIŞINI ETİKETLERE NASIL YANSITIYOR?

Ama asıl söylemek istediğim bu ücret artışları gerçekleştiğinde market raflarında neler yaşanacak, ne şenlikler olacak.

Şunu bilelim. Tabii ki ücretler maliyete yansıyacaktır. Ama raflarındaki ve depolarındaki ürünler bittikten sonra. Ücretlerin market bilançolarındaki payı taş çatlasa yüzde 8’dir. Olmaz ama diyelim asgari ücrete yüzde 50 zam yapıldı. İşçilik maliyeti yüzde 12 olur. Ama ürün fiyatlarının artışıyla bu oran yine eski haline gelir. Ancak marketlerin yapması gereken, bu yüzde 4 artışı ürünlere yansıtmak, bunun yanı sıra petroldeki düşüşü de bir girdi olduğu için yansıtmak zorundadır. Oysa marketler ücrete yüzde 50 zam yapıldı diye kendi ürünlerine yüzde 50 zam yapmak gibi vahşi bir yöntemi tercih ediyorlar.

İşte hükümete önerim bu ücret artışlarından sonra piyasada estirilecek ZAM FURYASI’nın önüne geçebilecek tedbirleri alıp almadığı üzerine.

Ticaret Bakanı’nın Sayın Cumhurbaşkanı’nın motivasyonuna ihtiyacı var, yoksa hareket etme eğilimi çok yüksek değil. Öte yandan büyükşehir belediyelerinde yönetimler zaten CHP’de olduğu için onlar zabıtalarını hiç çalıştırmıyor çünkü istedikleri hayat daha da pahalansın, “hayat bizim için bayram olsun” ruh hali içindeler.

İşte bu yüzden ZİNCİR MARKETLER önemli.

Dediğim gibi Rekabet Kurumu tarafından tespit edilen WhatsApp yazışmalarına da kamuya açık yayınlanan savunmalarda yer verdi. Bu dosyalar zaten mevcut dava dosyalarında da var.

Aşağıda, zincir marketler soruşturma dosyasında yer alan ve KARTEL SUÇU’na sebep olan yazışmalardan birkaçı var. Neler olup bittiğini anlayabilmek için ilginç veriler.

1.BELGE

A101 icra kurulu üyesi ile aynı firmanın kategori müdürü arasında 15 Eylül 2020 tarihinde geçen görüşme:

(…) BİM lever fiyatlarını geçmedi. Bizde aktarımda sorun oldu. Lt’den dönüş alamıyoruz. Ömerli depoda geçmedi fiyatlar.

(…) Nasıl anlamadım. Dün değil miydi geçiş? BİM neden geçmedi?

(…) Bana net hangi bölgelerde geçiş olmamış bilgisi verib. Dün Ünilever ile konuşmadık mı? Onların haberi olmuştur. En azından fiyatları geriye alaırdık. Olmaz böyle.

(…) Konuştuk anlattık. BİM’in geçmeyeceğini söylemediler. Şu an Ömerli sıkıntılı görünüyor. 

2.BELGE

BİM’de yapılan yerinde incelemede elde edilen BİM satın alma grup müdürü tarafından BİM icra kurulu üyesi ve BİM organizasyon komitesi ve satın alma komitesi üyesine gönderilen, BİM satın alma direktörünün de bilgisi dahilinde olan 06.04.2020 tarihli OMO TOZ DETERJAN kg. değişikliği konulu e-posta.

-Merhaba (…) bey ve (…) bey

Omo toz deterjan için 5,5 kg.dan 5 kg’ye geçme gündemimiz vardı. Hep birlikte yaptığımız toplantıda Nisan başına park edelim kararı almıştık. İlerleyen süreçlerde Nisan’ın sonuna ötelemek konusunda Ünilever’i ikna etmiştik. Ancak satışların artması sebebi ile ürün erken bitiyor. Nisan ortası geçiş için GPC kararı almamız gerekiyor.

Özetler isek:

5 kg BİM exclusive olacak. (şu an 5,5 kg’daki gibi.) Fiyat 39,95 psikolojik seviyede devam edecek.

Diğer perakendecilerde geçiş aşağıdaki gibi olacak. Ve 40 TL üstünde satmaya devam edecekler.

Mevcut KG-Geçilecek KG

A101: 6,5kg-5,5 kg

Migros: 6 kg-5,5 kg

Carrefour: 6 kg-5,5 kg

Şok: Omo yok-omo yok

Onayınızı rica ederim, saygılarımla.

3.BELGE

ŞOK’ta yapılan yerinde incelemede elde edilen 10.04.2020 tarihli belge. ŞOK satın alma müdürü tarafından ŞOK yöneticisi (…) ye ve bilgi için (…) ya gönderilen AKTİVİTE ONAY/ALGİDA/11-17 Nisan aktivite teklifleri konulu e postada Algida, Carte d’Or ve Magnum markalı çeşitli dondurma ürünlerinin raf satış fiyatı ve aktivite fiyatı bilgilerine ilişkin tabloya yer veriliyor:

(…) bey, aşağıdaki ürünler için 11-17 Nisan tarihlerinde aktivite teklifi iletilmiştir. Rakip A yarından itibaren uygulayacaktır. Marj kaybı olmayacak şekilde destekleri alınmıştır. Onayınıza sunarım.

4. BELGE

Yine ŞOK’ta yapılan yerinde incelemede elde edilen 17.07. 2020 tarihinde ŞOK satın alma kategori müdürü tarafından ŞOK CEO’su’na gönderilen, ticaret direktörü ve satın alma yöneticisinin bilgide olduğu fiyat değişikliği konulu e postadan:

SINIRLI DAĞITIM/CLASSIFIED

(…) bey merhaba, Ekte Biscolota Mood’un satış fiyatı değişikliği formunu bilgilerinize sunarız. Rakip A ve Rakip M ile birlikte pazartesi günü raf fiyatını güncellemek için onayınızı rica ederiz (sadece raf fiyatı). Tedarikçi firma rakip B’nin Salı günü fiyatını güncelleyeceğini iletmektedir.

5.BELGE

A101 temsilcisinin gönderdiği ileti:

Merhaba, aralık ayında Şok müşterisine teklif ettiğimiz Greta ürünü, Şok yılbaşı kapanışından dolayı Şubat 17 olarak netleşti. Net fiyatı geçiş öncesi 2,75 TL olarak vermiştik. (A101 net fiyatı 2,60) aktivite için herhangi bir ek iskonto dönüşü almayacağız. A101’de 1 Şubat tarihine kadar fiyat geçişi olması halinde, Şok’tan ilgili tarihteki PSF ile çıkacağına dair söz aldık.  Planlama için görüşme yaptık. Üretim için sorun görünmemektedir. Aktivite formu ektedir, bilgi ve onayınıza sunarım. İyi çalışmalar. C.

6. BELGE

22 Ocak 2021 tarihli marketler arası yazışmalar:

MA-ŞOK’ta indirim mi yaptık? Fiyat geçişi zamanı sorun olmasın.

CA-Yoo

MA-Ok.

CA-A101 kesinlikle BİM’den önce geçmem diyor. Aynı gün geçelim diyor. Eti Ülker “Önce BİM geçti siz neden geçmiyorsunuz” diyor.

MA-BİM de Salı geçecek diyeceğiz artık. BİM Çarşamba geçecek artık 1 gün idare etsinler.

CA-Asla kandıramam, burnumdan getirir. Aktiviteleri kesir.

MA-Ya öyle de son bir ürün kaldı. BİM de zaten tamam mı devam mı durumundayız, son bir kez rica edelim. Bu arada A101 fiyat geçmezse aktiviteleri kesin diyor. Mail attı bilgin olsun.

CA-Ok. A101 ok. Dedi. Sistemsel geçişleri Perşembe. Ben Perşembe geçeyim, BİM Cuma geçsin şeklinde son son anlaştık. Gerisi sizde hayırlı olsun.

26 Ocak 2021 tarihli yazışmalar:

CA-Şok toplantı için sıkıştırıyor. Önümüzdeki haftaya kalmasını istemiyor. Cuma sabah senin için uygun mu?

MA-Cuma sabahı ok.

CA-Toplantı daveti geldi mi (…) beyden?

MA-Geldi, kabul ettim.

CA-Mood fiyatını az önce teyit ettim. A101 de Şok da yarın için raf geçti. Sabah fiş alacağım.

MA-ok, süper eline sağlık.