Soğuk savaşa doğru
Yeni soğuk savaşın ilk ciddi adımı, ABD’nin Açık Semalar Anlaşması’ndan çekileceğini açıklamış olmasıdır. Dünyanın başına bu yeni soğuk savaşı Putin tek başına açamazdı; karşısında Trump gibi bir ikizini bulmuş olmasaydı. Şu ana kadar yeni soğuk savaşın ilk kurbanları Gürcistan’ın Güney Osetiya ve Abhazya bölgeleri ile Ukrayna’nın Kırım Yarımadası’dır.
Soğuk savaşı genç nesil bilmez. İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesi, dünyanın ABD ve Sovyetler Birliği arasında bölüşülmesinden sonra ortaya NATO’nun başını çektiği Batı Bloku ve Varşova Paktı’nın başını çektiği Doğu Bloku çıktı. 1947’de Truman Doktrini ile doğmuş, 1991’de de SSCB’nin çökmesiyle sona ermişti. Soğuk savaş, iki tarafın eller tetikte, düşmanın saldırısını beklediği gergin bir dönem oldu. Tetikler çekilmedi; çünkü iki tarafın elinde dünyayı birkaç kere yok edecek nükleer silahlar vardı. Ellerin tetikten çekilmesi için birçok anlaşmalar yapılması gerekti. İki tarafın kıtalararası balistik füze miktarından bu roketlere takılabilecek nükleer silah başlıklarına kadar, ciddi bir silah envanteri yapılması gerekti. Bunun için iki tarafın birbirine teftişler yapmalarını düzenleyen anlaşmalar imzalandı. Bir diğer güvenlik mekanizması ise Açık Semalar Anlaşması oldu. 1992’de imzalanan ancak yürürlüğe girmesi 10 yıl alan anlaşmaya taraf olan 34 ülke 3 metre büyüklüğündeki şeylere kadar görebilecek cihazlarla donatılmış uçakla birbirinin arazisini denetleyebiliyordu. Anlaşmalara aykırı bir roket yapımı, yeni bir nükleer bomba fabrikası (tabii bu arada her türlü sanayi girişimi, yatırımlar, diğer inşaatlar) fotoğraflana- biliyordu. İmzacı ülkeler 2002’den bu yana 3.500 denetleme uçuşu yaptılar.
Anlaşmaya göre, ülkelerin bütün arazileri denetime açık olacaktı; ancak Rusya, Güney Osetiya, Abhazya ve Kırım üzerinde uçuşa izin vermiyor. Rusya, Belarus ile birlikte anlaşmadan doğan hakkını tamamen kullandığı halde, ABD, Rusya’nın 2008’de Gürcistan ve 2014’te Kırım işgallerinden bu yana denetim kotalarını tamamlamıyor. Rusya işgal altında tuttuğu Gürcistan ve Ukrayna toprakları üzerinde denetim uçuşuna izin vermiyor. ABD, Açık Semalar Anlaşması’nın bu sebeple uygulanamaz hale düştüğü görüşünde.
1991’de ABD ile SSCB arasında Anti-Balistik Silahları Sınırlandırma anlaşması yapılmış; ancak 11 yıl sonra ABD bu anlaşmadan çekilmişti. Stratejik Saldırı Silahlarının Sınırlandırılması anlaşmasının süresi 2011’de doldu; ABD bu anlaşmayı da uzatmadı. Yeni Stratejik Silahları Azaltma Anlaşması 2011’de yürürlüğe girdi; gelecek yıl sona erecek. ABD’deki tartışmalara bakılırsa, Trump bu anlaşmayı da uzatmaya yanaşmayacak.
Eski soğuk savaşı sona erdiren anlaşmalar birer birer ortadan kalkarken, uluslararası arenayı kaplayan Yeni soğuk savaştır. ABD ile SSCB arasındaki sıcak savaşı önleyen, iki tarafın elindeki silahların birbirini karşılıklı tümüyle imha ihtimalini gerçek yapmış olmasıydı.
Bu kez savaşı önlemeye bu çılgın denge yetecek mi? İnşallah yeter ve soğuk savaş hiç sıcak savaşa dönüşmez.
